تیشه بر جان دریاچه ارومیه با از سرگیری سدسازی - وبلاگ راضانی

به گزارش ایسنا، از اواسط دهه 80 فرایند خشک شدن دریاچه ارومیه - بزرگترین دریاچه داخلی کشور - به محل نگرانی و یکی از بزرگترین دغدغه های زیست محیطی کشور و حتی منطقه تبدیل شده است؛ دریاچه ای در مرز آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی که خشک شدن آن علاوه بر آثار مخربی که بر زیست بوم و حیات اجتماعی جوامع بومی منطقه برجای می گذارد، می تواند این دریاچه را به یکی از بزرگترین منابع گردوغبار نمکی منطقه تبدیل کند.

از حدود 15 سال گذشته در پی اطلاع رسانی و هشدار کارشناسان نسبت به شرایط دریاچه ارومیه اکنون دیگر کسی نیست که نگران حیات این دریاچه نباشد. ستاد احیای دریاچه ارومیه در دولت یازدهم هم برای رسیدگی به شرایط این دریاچه در سال 92 شروع به کار کرد و از نخستین اقداماتی که در زمینه احیای این دریاچه انجام شد، متوقف کردن 33 سد در دست اجرا و یا مطالعه در حوضه آبریز دریاچه ارومیه بود که از جمله مهمترین آن ها می توان به توقف احداث چهار سد بزرگ ملی سیمینه، لیلان، باراندوز و نازلو در کنار سایر سدهای این حوضه اشاره نمود.

در حالی که کارشناسان دلایل متعددی از جمله خشکسالی، احداث بزرگراه روی دریاچه، احداث بی رویه سد و استفاده بی رویه از منابع آب حوضه آبریز دریاچه را به اسم علل خشک شدن دریاچه ارومیه اسم کردند که برخی دیگر از کارشناسان سد سازی را در خشک شدن دریاچه بی تاثیر می دانستند. با این حال با توجه به اینکه مساحت آبی ناچیزی از دریاچه ارومیه به جای مانده بود، تصمیم به توقف سدسازی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه گرفته و طبق اعلام وزارت نیرو عملیات احداث دو سد نازلو و باراندوز در سال 93 در راستای احیای دریاچه ارومیه متوقف شد.

با این حال سال گذشته زمزمه های تکمیل سدهای نیمه ساخت در حوضه آبریز دریاچه ارومیه از جمله آن ها سد نازلو، لیلان چای و باراندوز بار دیگر موجی از نگرانی ها را درباره شرایط و سرنوشت این دریاچه به همراه داشت اما مسعود تجریشی - مدیر دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه - با اعلام اینکه عملا هرگونه بارگذاری تازه در حوضه آبریز این دریاچه تا هفت سال دیگر که دریاچه ارومیه کامل احیا گردد ممنوع است از شدت این نگرانی ها کاست. این ستاد بعلاوه اظهار نموده بود که اگر قرار باشد سدهای نیمه ساخته تکمیل شوند وزارت نیرو باید آب بیشتری را به سمت دریاچه ارومیه رها کند و به همین علت کار برای وزارت نیرو بسیار پیچیده خواهد شد.

اما حالا بار دیگر تکمیل ساخت برخی سدهای حوضه آبریز دریاچه ارومیه از جمله سد نازلو مطرح شده است. یاسر رهبردین- مدیرعامل شرکت آب منطقه ای آذربایجان غربی - در ملاقات با نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی درباره از سرگیری ساخت سد نازلو و ضرورت و فوریت قرار گرفتن این اقدام در دستور کار مسئولان کشوری و استانی اظهاراتی نموده و معتقد است که سدها موجب تخریب دریاچه ارومیه نبوده اند و تغییر رژیم بارش ها که باعث کاهش مدت و زمان بارش ها شده، تغییر کاربری زمین های دیم به آبی، تغییر الگوی کشت از محصولات کم آب بر به پر آب بر و پل میانگذر دریاچه ارومیه که باعث برهم خوردن زیست بوم و گردش آب دریاچه ارومیه شده است از دلایل اصلی خشکی دریاچه ارومیه هستند.

او تکمیل سد نازلو را از راهکارهای لازم برای مقابله با تغییرات اقلیمی، کنترل سیلاب و تامین آب شرب مردم ارومیه و روستاهای منطقه برشمرده، در حالی که کمتر از دو هفته پیش مدعی بود که مشکل تامین آب شرب در استان آذربایجان غربی وجود ندارد.

از سرگیری طرح های سدسازی در غیبت ستاد احیای دریاچه ارومیه

محسن موسوی خوانساری - کارشناس آب- در گفت و گو با ایسنا، ضمن انتقاد از اجرای هرگونه عملیات سدسازی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه معتقد است که کوشش برخی مسئولان برای اجرا و تکمیل سد نازلو و سایر سدهای نیمه ساخت در حوضه آبریز دریاچه ارومیه درحالیست که ستاد احیای دریاچه ارومیه مدتی است که عملا فعالیتی ندارد.

این کارشناس آب با اشاره به اینکه در سال 92 و در بدو تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه، 33 سد مطالعاتی و هفت سد اجرایی با ظرفیت یک میلیارد 300 میلیون متر مکعب با دستور هیات دولت متوقف شد، اظهار می نماید: از سال 92 تا به امروز مطالعه و اجرای طرح های سدسازی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه ممنوع بود اما متاسفانه در غیبت ستاد احیای دریاچه ارومیه، برخی مسئولان در کوشش برای اجرایی کردن احداث سدهای نیمه ساخت در حوضه آبریز این دریاچه هستند. در چنین شرایطی لازم است که فعالیت این ستاد مجدد از طرف رییس سازمان حفاظت محیط زیست و با دستور هیات دولت پیگیری گردد.

موسوی با بیان اینکه قرار بود حدود 2 میلیارد و 500 متر مکعب از هفت میلیارد متر مکعب آب تتازهپذیر حوضه دریاچه ارومیه به احیای این دریاچه اختصاص یابد، درباره پیامدهای تکمیل سدهای نیمه ساخت در حوضه آبریز دریاچه ارومیه از جمله سد نازلو تصریح می نماید: با توجه به اینکه حجم این سدها بیش از اندازه آب تتازهپذیر مصرفی خواهد بود، از این رو تکمیل آن ها باعث افزایش سطح زیرکشت و قطع جریانات آبی به دریاچه ارومیه به اندازه بیش از 100 میلیون متر مکعب در سال خواهد شد و این امر خشک شدن دریاچه ارومیه را درپی دارد.

به گزارش ایسنا، درحالی برخی نمایندگان مجلس و برخی مسئولان استانی بیش از یک سال و به عناوین مختلف در پی اجرا و تکمیل پروژه های سد سازی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه هستند که نه تنها حق آبه این دریاچه کامل پرداخت نشده بلکه به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه ای آذربایجان غربیتراز آن 62 سانتی متر و وسعت آن 1546 کیلومتر مربع نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش یافته است. هرچند نقدها زیادی به ستاد احیای دریاچه ارومیه مبنی بر عدم موفقیت در احیای این دریاچه علی رغم هزینه کرد 15 هزار میلیارد تومانی این ستاد طی هفت سال گذشته بعلاوه اجرای طرح انتقال آب از رودخانه زاب به دریاچه ارومیه علی رغم مخالفت بسیاری از کارشناسان وارد است اما به نظر می رسد که ازسرگیری طرح ها رمق و جانی برای بزرگترین دریاچه شور خاورمیانه باقی نمی گذارد.

گفتنی است که وسعت دریاچه ارومیه که در سال 1377 با مساحتی حدود 6000 کیلومتر مربع در ردیف بیست و پنجمین دریاچه بزرگ جهان از نظر مساحت قرار داشت، اکنون به 1992 کیلومتر مربع رسیده است.