بلاک چین، ابزار مبارزه با جرائم و فسادهای دولتی - وبلاگ راضانی

به گزارش خبرگزاری مالی ایران، بلاک چین می تواند نقش منحصربه فردی در جلوگیری از فساد دولتی داشته باشد. هرچند این فناوری نمی تواند به تنهایی از وقوع جرم جلوگیری کند و باید با چارچوب ها و ساختارهای مناسب و موثر قانونی همراه شود. بلاک چین ترکیبی واحد از ویژگی ها، نظیر نگهداری سوابق، جمع آوری اطلاعات دائمی و آشکار، شفافیت و ارزیابی معاملات در زمان واقعی و عملکرد اتوماتیک قراردادهای هوشمند را ارائه می دهد.

بلاک چین می تواند چارچوب های قانونی و ساختارهای اجتماعی موجود را تکمیل کرده و ارتقا دهد. با این وجود، کارایی فناوری یادشده در عمل با محدودیت هایی نیز همراه است. به عبارت دیگر، در غیاب اجرای قوانین پیوسته و موثر، ورودی های اطلاعاتی دقیق، دانش کافی فناورانه و مشارکت نخبگان سیاسی و اجتماعی، ممکن است حاکمیت مبتنی بر بلاک چین هیچ نقشی به عنوان عامل بازدارندگی در زمینه فساد و اصلاح وضع موجود نداشته باشد.

با وجود این سیاست گذاران می توانند با تلفیق و همراه سازی پنج مولفه کلیدی و کارآمد، با کاربرد بلاک چین، از این فناوری برای رفع نقاط ضعف در سیستم های فعلی استفاده کنند. پژوهشگاه فضای مجازی به ذکر این موارد پرداخته است. این موارد استفاده همچنین اهمیت یک رویکرد جامع و چند وجهی را برای حاکمیت مبتنی بر بلاک چین نشان می دهند. در بسکمک موارد آن ها همچنین محدودیت ها و معایب اساسی را در استفاده از این فناوری جدید دارند. در حالی که این محدودیت ها ممکن است با پیشرفت های تکنولوژیک روبه رو شود، ضروری است که دولت ها هم هزینه ها و هم مزایای حاکمیت مبتنی بر بلاک چین را به خوبی ارزیابی کنند.

تدارکات عمومی

تدارکات عمومی (یا پیمانکاری دولتی) بزرگ ترین بازار برای مخارج دولت و همچنین بزرگ ترین منبع فساد اداری در سراسر جهان است. عوامل گوناگون، این فرایند های دولتی را هم در کشورهای با درآمد بالا و هم در کشورهای فقیر به یک بستر مناسب برای فساد بدل می سازد. فرآیندهای انتخاب پیمانکاران و منابع در چنین شرایطی بسیار پیچیده، غیرشفاف و همچنین شامل درجه بالایی از اختیار انسان هستند. این آسیب پذیری ها نه تنها منجربه ضایعات گسترده مالی می شوند، بلکه تحریف قیمت های بازار، کاهش رقابت سالم و غالبا تولید کالاهای غیراستاندارد و خدمات ناکارآمد را سبب می شوند. حال این سوال مطرح می شود که فناوری بلاک چین چگونه می تواند به این موضوع کمک کند؟

یک فرآیند مبتنی بر بلاک چین می تواند با تسهیل نظارت شخص ثالث بر معاملات آشکار و ایجاد عینیت و یک نواختی بیشتر از طریق معاملات هوشمند اتوماتیک، مستقیما فاکتورهای زمینه ساز فساد پیمانکاری یا تدارکات را از بین ببرد و به دنبال آن شفافیت معاملات و پاسخگویی بازیگران را افزایش و ارتقا دهد.

شماری از موانع می تواند استقرار موثر این سیستم را پیچیده کند. به عنوان مثال هرچه دسترسی و استفاده از سکوی بلاک چین راحت تر باشد در زمینه سوء استفاده آسیب پذیرتر است. حملات اسپمینگ یا تخلیه ممکن است پتانسیل های ضدفساد سیستم را با بارگذاری بیش از حد اطلاعات بی فایده و مخرب یا از طریق سرقت، از بین ببرند. علاوه بر این سکوی بلاک چین ممکن است نتواند تعاملات انسان ها در کل جهان را ضبط کند. اگر تبانی، رشوه یا حتی انتخاب پیمانکار به صورت آفلاین ادامه یابد، پتانسیل ضد فساد سیستم های مبتنی بر بلاک چین به شدت مبهم خواهد شد.

ثبت املاک

دولت های مختلف در اقصی نقاط جهان، اجرای آزمایشی طرح ثبت زمین ها مبتنی بر فناوری بلاک چین را آغاز کرده اند. برخی ابتکارات به ویژه ابتکاراتی که در کشور سوئد شکل گرفته، سبب افزایش کارایی در صنعت انبوه سازی مسکن و املاک شده است. برخی ابتکارات دیگر در هندوراس و هند با هدف الهام بخشیدن و گسترش حقوق مالکیت و تقویت شفافیت در فرایند های آسیب پذیر نسبت به فساد به وجود آمده اند. تاثیر فناوری بلاک چین بر این حوزه، پرسش بزرگی است که در این مقطع، مطرح می شود.

ثبت اراضی مبتنی بر فناوری بلاک چین به طور بالقوه می تواند یک سیستم ثبت ایمن، غیرمتمرکز، قابل تایید عموم و غیرقابل تغییر و دستکاری را ارائه دهد که افراد از طریق آن قادر خواهند بود به طور قطع مالکیت زمین خود را اثبات کنند. این خصوصیات زمینه ایجاد فرصت برای جرائمی چون جعل سند و کلاهبرداری در مورد حقوق و مالکیت زمین را کاهش می دهد و به طور کلی یک سیستم مالکیت مقاوم در برابر فساد را به وجود می آورد.

با وجود این، محدودیت های کلیدی در زمینه ثبت زمین ها با استفاده از فناوری بلاک چین نیز وجود دارد. فناوری بلاک چین به خودی خود نمی تواند مالکیت دارایی ها را رسمیت دهد یا مسئله مربوط به حاکمیت ناکارآمد را حل نماید. کشورهایی که سیستم ثبت زمین ناقص و ناکارآمد دارند باید قبل از اقدام به استفاده از فناوری بلاک چین در سیستم ثبت، فرایند سخت جمع آوری، مرتب کردن و دیجیتال سازی اطلاعات را طی کنند. علاوه بر این امکان استفاده از بلاک چین در ثبت اراضی تا حدود زیادی به میزان اتصال کاربران و توسعه فناوری های دیجیتال در یک کشور، بستگی دارد.

رای گیری الکترونیکی

نگرانی روزافزون در مورد امنیت انتخابات، صداقت و درستی در ثبت نام رای دهندگان، دسترسی به نظرسنجی ها و میزان مشارکت رای دهندگان باعث شده است که دولت ها بستر رای گیری مبتنی بر بلاک چین را به عنوان ابزاری برای افزایش اعتماد و مشارکت مردم در فرایندهای اساسی دموکراتیک در نظر بگیرند. خصوصیات شاخص بلاک چین مانند غیرمتمرکز، شفاف، تغییرناپذیر و رمزنگاری شده بودن می تواند در به حداقل رساندن دستکاری انتخاباتی و به حداکثر رساندن دسترسی به نظرسنجی کمک شایانی کند. این در حالی است که محدودیت هایی نیز در این زمینه وجود دارد.

با توجه به مآغازیت انتخابات، رای گیری مبتنی بر بلاک چین الکترونیکی خطرات قابل توجهی را به همراه دارد. فناوری بلاک چین مانند هر سیستم فناوری جدیدی در برابر حمله های سایبری و دیگر آسیب های امنیتی آسیب پذیر است. این موضوع می تواند منجر به دستکاری در آراء، پاک شدن سوابق رای یا هرج و مرج انتخاباتی شود.

سیستم تایید رای دهنده که از ابزار احراز هویت بیومتریک، مانند تشخیص چهره استفاده می کند، می تواند با خطا، منجر به وقوع اشتباه در فرایند شناسایی رای دهنده شود، در نتیجه تقلب یا محرومیت برخی شهفرایندان در انتخابات را تسهیل می کند. سیستم های رای گیری مبتنی بر فناوری بلاک چین ممکن است خطرات و نگرانی های مربوط به حریم خصوصی را نیز در پی داشته باشد. بنابراین ضروری است که چنین خدماتی توسط یک سیستم و ارائه دهنده فناوری بسیار معتبر تهیه شود.

ثبت مالکیت شرکت های عام المنفعه و خیریه

رسوایی های اخیر در مورد فساد سازمان های عام المنفعه و خیریه، نگرانی هایی را در سرتاسر جهان در مورد مالکیت این قبیل شرکت های ناشناخته ایجاد کرده است. شرکت هایی که عموما در سکوت تاسیس شده و می توانند به راحتی برای مقاصد پولشویی، پرداخت رشوه یا استفاده از سرمایه گذاری های دولتی برای مقاصد شخصی مورد استفاده قرار بگیرند. فناوری بلاک چین می تواند در این زمینه کمک شایان توجهی به دولت ها ارائه دهد.

بسکمک از کشورها به منظور ردیابی بهتر تناقضات در منافع و فعالیت های مجرمانه چنین نهادهایی، اقدام به ایجاد ثبت های مرکزی برای مالکیت شرکت های عام المنفعه و موسسات خیریه می کنند. ثبت این اطلاعات مبتنی بر فناوری بلاک چین، به صورت گسترده برای کاربران قابل دسترس و تا حدود زیادی، ضد دستکاری است. بی شک چنین امکانی، می تواند شفافیت مورد نیاز را فراهم و همچنین هرگونه فسادی را آشکار کند.

عدم رسیدن کشورها به قطعیت در مورد لزوم و اهمیت پرداختن به این قبیل شرکت ها و موسسات و حضور فعال برخی نهادهای مالی مانند بانک های بزرگ جهان در تاسیس و رشد این قبیل موسسات، از موانع بزرگ موجود بر سر راه به کارگیری فناوری بلاک چین در این زمینه است.

اعطای کمک هزینه

بسکمک از دولت ها سالیانه میلیون ها دلار کمک هزینه در زمینه های مختلف مانند آموزش، هنر، کمک های بشردوستانه، کمک های اجتماعی و دیگر زمینه ها پرداخت می کنند. این فرایند اغلب پیچیده، غیرشفاف و ناکارآمد است و باعث گم شدن پول در جریان هزینه های بانکی و واسطه ها شده و به عبارتی پتانسیل ایجاد انحراف و فساد مالی را ایجاد می کند. بلاک چین می تواند به طور بالقوه جهت ایجاد اعتماد عمومی در این سیستم مورد استفاده قرار گیرد. امکان حذف واسطه ها و کاهش تعداد بازیگران درگیر در اعطای کمک هزینه ها و همچنین در فرایند پرداخت و مدیریت، می تواند فرایند کار را ساده تر ساخته، هزینه ها را کاهش داده و مهم تر از آن، فرصت فساد مالی و کارهای غیرقانونی را به حداقل برساند.

در اینجا بخش نیز محدودیت هایی وجود دارد. توانایی دریافت کنندگان برای مدیریت موثر اعطای کمک های مالی مبتنی بر فناوری بلاک چین ممکن است چالش برانگیز باشد یا عمق و میزان شفافیت را کاهش دهد. افراد و سازمان هایی که دانش فناوری یا منابع کمتری دارند، قادر به استفاده از این سیستم نیستند و ممکن است با تبعیض یا محرومیت از فرایندهای اعطای کمک هزینه روبرو شوند. علاوه بر این یک سیستم پرداخت مبتنی بر بلاک چین به اندازه کافی مسائل و چالش های ناشی از فساد در استفاده از کمک هزینه را حل نمی کند.

متعادل کردن مزایا و چالش ها

علاوه بر نگرانی های یاد شده، برخی موانع مهم فنی نیز می توانند مانع بهره گیری موثر از بلاک چین شود. این موانع می تواند از هزینه پیاده سازی و مقیاس پذیری تا موارد منفی ناشناخته و اقدامات اشتباه سیاست گذاران در زیرساخت ها متغیر باشد. بلاک چین، با داده های آشکار و دائمی و ثبت اطلاعاتی که می توانند شفافیت، پاسخگویی و تعامل شهفرایندان را افزایش دهد، خصوصیات ارزشمندی را ارائه می دهد.

مجمع جهانی اقتصاد اخیرا گزارشی را برای ارزیابی بیشتر توانایی بلاک چین در کاهش موثر فساد عمومی منتشر کرده است. عنوان این گزارش کاوش در فناوری بلاک چین برای شفافیت دولت نام دارد. در این گزارش، یک سیستم تدارکات عمومی مبتنی بر بلاک چین در یکی از پروژه های مشترک در حال انجام میان بانک توسعه داخلی قاره آمریکا و دفتر بازرسی کل کلمبیا، مورد بررسی، طراحی و آزمایش قرار گرفته است.

بلاک چین نقش بسیار موثری در مقابله با فساد دارد اما جدید بودن و دارا بودن پتانسیل ضدفساد این فناوری و نقش آن در ارائه راه چاره ها نباید سیاست گذاران را از معایب و خطرات تجارت ناشی از استفاده این فناوری در حوزه عمومی منحرف کند. با وجود تمام چالش ها، بلاک چین خصوصیات ارزشمندی را ارائه می دهد، خصوصا ویژگی های مربوط به داده های آشکار و دائمی و نگهداری سوابق که می تواند شفافیت، پاسخگویی و تعامل شهفرایندان را در بسکمک از حوزه های حیاتی جهان، فراهم سازد.