بعد از ساقط کردن هواپیمای اوکراینی، ظریف برای فوتبال چه کاری می تواند بکند؟ - وبلاگ راضانی

این اتفاق تا پیش از لغو بازی های انتخابی به دلیل شیوع ویروس کرونا محتمل بود، چون شاگردان اسکوچیچ باید از رقبایشان در تهران میزبانی می کردند و طبیعتا بخت بیشتری برای رسیدن به پیروزی داشتند. با شیوع ویروس کرونا، اما فیفا برنامه تازه ای ریخته و تصمیم دارد رقابت های باقی مانده از هر گروه انتخابی را به میزبانی یک کشور برگزار کند. اینجاست که زنگ خطر به صدا درآمده، چون از همین حالا شنیده می گردد بحرینی ها، تیمی که باید بازی برگشت را در تهران برگزار می کردند، مقدمات لازم را فراهم نموده اند تا از تیم های گروه در کشور خودشان پذیرایی نمایند. اگر این اتفاق بیفتد، با توجه به اینکه ایران هر دو بازی مرحله رفت را به عراق و بحرین باخته، درصد شانس صعود تیم ملی ایران به مرحله بعدی به میزان قابل توجهی افت می نماید و این بحرین است که روی کاغذ شانس صعودش را افزایش می دهد.

فدراسیون قبلی ایران از آنجا که مدیران چندان قدرتمندی نداشت، چندان پیگیر این موضوع نشد تا خبر برسد بخت ایران برای میزبانی کم و کمتر شده است. با انتخاب شهاب عزیزی خادم، اما به نظر می رسد این دغدغه به طور جدی در فدراسیون شکل گرفته که هر طور شده میزبانی احتمالی از بحرینی ها گرفته و به ایران سپرده گردد. رئیس جدید فدراسیون فوتبال ایران به همین دلیل و در اقدامی مهم، اولین گام در این عرصه را برداشته و سراغ محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه رفته تا از او برای میزبانی ایران در این مرحله از رقابت ها یاری بگیرد. ظریف هم پاسخ داده در این جهت هر یاریی از دستش بربیاید، دریغ نخواهد کرد و با یاری تیم همراهش کوشش می نماید میزبانی به ایران سپرده گردد.

مسئله، اما اینجاست که آیا جواد ظریف می تواند در این راه یاریی به فدراسیون فوتبال ایران کند یا خیر؟ پرواضح است که توانایی دیپلماسی ظریف بسیار بالا و درخورتوجه است، ولی موضوع نگران نماینده، شرایط حاد شکل گرفته بر فضای ورزش است که نه فدراسیون فوتبال نقشی در آن دارد و نه محمدجواد ظریف! حال چطور دو نهادی که نقشی در مسائل به وجودآمده نداشته اند قرار است مشکل میزبانی ایران را حل نمایند، خود موضوعی قابل بحث است.

قبل از اینکه به توانایی های موجود در این راه نگاهی انداخته گردد، بهتر است سه دلیل عمده که میزبانی به ایران داده نمی گردد و از آن بدتر، میزبانی از تیم های ایرانی گرفته شده، مورد آنالیز قرار بگیرد.

بالارفتن از دیوار سفارت عربستان

مشکل میزبانی برای فوتبال و ورزش ایران در منطقه از دی ماه 1394 آغاز شد؛ همان زمان که عده ای از دیوار سفارت عربستان در تهران بالا رفتند. دولت عربستان علاوه بر قطع روابط دیپلماتیک، دستوری هم به وزارت ورزش داد که تیم های عربستانی به ایران سفر ننمایند. آن موقع چند تیم از عربستان با رقبای ایرانی در لیگ قهرمانان آسیا هم گروه بودند، ولی دست آخر، نفوذ عربستانی ها در AFC کاری کرد که میزبانی از تیم های عربستانی در ایران گرفته و به کشور ثالث سپرده گردد.

با وجود گذشت قریب به پنج سال از آن اتفاق، هنوز تیم های ورزشی عربستان به ایران نمی آیند و رقابت های نمایندگان فوتبالی دو کشور در لیگ قهرمانان آسیا هم در کشور ثالث برگزار می گردد؛ اما موضوع فقط مربوط به عربستان نمی گردد، چون همان زمان چند کشور عرب زبان دیگر که ارتباط قوی ای با عربستان داشتند اعلام کردند آن ها هم حاضر نیستند تیم های ورزشی شان را به ایران بفرستند؛ اما این موضوع با واکنش مسئولان کنفدراسیون فوتبال آسیا همراه شد و آن ها گفتند به غیر از تیم های عربستانی هر تیم دیگری که از سفر به ایران سر باز بزند، جریمه خواهد شد.

همان دی 94 وزیر امور خارجه عربستان و رئیس اداره رسانه ای عربستان به طور مشترک در یک کنفرانس خبری اعلام کردند روابط دیپلماتیک خود با ایران را قطع نموده و از هیئت دیپلماسی ایرانی خواسته است ظرف 48 ساعت خاک این کشور را ترک نمایند. نکته جالب اینکه بحرین اولین کشوری بود که به حمله به سفارت عربستان واکنش نشان داد و در حمایت از عربستان از هیئت دیپلماتیک ایران خواست که ظرف 48 ساعت خاک بحرین را ترک کند.

حالا با مرور همین اتفاق به سادگی می توان پی برد چرا بحرینی ها به آب و آتش می زنند تا میزبانی را از ایران بگیرند.

در این بین، اما محمدجواد ظریف در شرایطی قول مساعدت داده که نیک می داند حل این مشکل چندان ساده نیست. ظریف اگرچه همان زمان در تماس هایی که با تعدادی از وزرای خارجه کشور های منطقه، دبیر کل سازمان ملل و موگرینی مسئول وقت سیاست خارجی اتحادیه اروپا، تعهد صریح جمهوری اسلامی ایران درخصوص حفاظت از اماکن دیپلماتیک را اظهار داشت، ولی خودش می دانست وارد چالشی جدی با عربستان شده اند؛ چالشی که البته دولتش نقشی در شکل گیری آن نداشت.

محمدجواد ظریف بعد ها در جمع استادان دانشکده روابط بین الملل به وضوح به این داستان اشاره نمود و گفت: یک خطای کوچک در این محیط پرتنش و پرتشنج می تواند شرایط را عوض کند. ببینید! ما در آستانه اجرائی شدن برجام دو تحول مهم داشتیم: یکی حمله به سفارت عربستان و دیگری اتفاقی در خلیج فارس که برای ناو آمریکایی افتاد. یکی بد مدیریت شد و دیگری درست مدیریت شد. حالا به این ادعا که هر دو حادثه با هدف جلوگیری از اجرائی شدن برجام طراحی شده بود نمی پردازیم. اما نوع مدیریت بسیار مهم است. ما روز حمله به سفارت عربستان در جلسه شورای عالی امنیت ملی حضور داشتیم و در آنجا اجماع داشتیم که اگر به سفارت عربستان حمله گردد، بهانه ای برای شرارت جدیدی از سوی سعودی آماده می گردد که همین طور هم شد. اطمینان داشته باشید اگر این حماقت و به نظر من خیانت تاریخی رخ نداده بود، امروز شرایط به شکل دیگری بود. من این را بدون هرگونه تردید به شما می گویم. کمااینکه اگر ما آن شب تا صبح بیدار نبودیم و موضوع ملوانان آمریکایی را با عزت و حکمت و سربلندی حل وفصل ننموده بودیم امروز شرایط دیگری داشتیم.

ساقط کردن هواپیمای اوکراینی

مسئله دیگری که داستان میزبانی تیم های ایرانی در رقابت های بین المللی را حسابی زیر سؤال برد، داستان ساقط کردن هواپیمای اوکراینی بود. اگر فوتبال ایران تا پیش از آن اتفاق فقط با تیم های عربستانی برای میزبانی چالش داشت، از آن موقع به بعد موضوع بُعد دیگری پیدا کرد و سایر تیم ها از کشور های مختلف آسیایی به این بهانه که ایران امنیت لازم را ندارد، از کنفدراسیون فوتبال آسیا خواستند بازی با نمایندگان ایران در کشور ثالث برگزار گردد! اتفاقی بی سابقه که حسابی فضای ورزش ایران به ویژه فوتبال را ملتهب کرد.

اگرچه چندین مسئول ایرانی در جلسه با مسئولان AFC به اشتباه خبر از یک پیروزی عظیم داده و گفتند AFC حق را به ایران داده، ولی بعد ها معین شد کنفدراسیون فوتبال آسیا از دیگر کشور ها جانبداری نموده و میزبانی تمامی بازی های رفت مرحله گروهی لیگ قهرمانان آسیا را به کشور های دیگر داده است. مسئولان AFC گفته بودند اگر در ادامه جهت به این نتیجه برسند که ایران امنیت لازم را دارد، ممکن است میزبانی دور برگشت را به ایران بدهند. دست آخر هم که کرونا رسید و در میانه های راه و با وجود اینکه تیم های ایرانی چند بازی را در خانه رقیب به میدان رفته بودند، بازی ها به صورت متمرکز و به میزبانی قطر برگزار گردید و دیگر معین نشد که آیا مسئولان ایرانی برای دریافت حق میزبانی پافشاری نموده اند یا خیر.

وجه اشتراک این اتفاق با اتفاق نخست، اما دوباره نقش نداشتن فدراسیون فوتبال و البته وزارت امور خارجه در آن بود. محمدجواد ظریف، اگرچه آن روز ها از این موضوع به عنوان خطای انسانی یاد کرد و پوزش طلبید، ولی بعدا در مصاحبه با اشپیگل به طور ضمنی نقش دولت در این حادثه را رد کرد و گفت: اوضاع پیچیده ای در یک زمان پیچیده وجود داشت. بقیه به زمان بیشتری احتیاج داشتند. تقریبا 32 سال پیش، آمریکا یک هواپیمای مسافربری ایران را منهدم کرد. تا امروز، آن ها هنوز یک عذرخواهی رسمی ننموده اند. افسر آمریکایی که مسئول ساقط کردن آن هواپیما بود نیز مدال دریافت کرد، اما فرد ایرانی که هواپیمای اوکراینی را ساقط کرد، هم اکنون در زندان است. ظریف درباره تأخیر سه روزه در مطرح شدن علت سقوط هواپیمای اوکراینی شرح داد: افراد حق داشتند به دلیل آنکه اطلاعات از آن ها مضایقه شده، اعتراض نمایند، اما دولت مسئول چنین چیزی نیست.

بعد از آن اتفاق، علاوه بر دستگاه دیپلماسی و محمدجواد ظریف، فوتبال ایران هم روز های سختی را سپری نموده که تبعاتش همچنان گریبان کشور را گرفته است.

نرخ ابتلا به ویروس کرونا

سومین موضوعی که اتفاقا هیچ کدام از طرفین دوباره نقشی در آن ندارند، ولی برای میزبانی تأثیرگذار است نرخ ابتلا به ویروس کروناست. یکی از دلایلی که AFC تصمیم گرفت میزبانی متمرکز لیگ قهرمانان آسیا را به قطر بدهد، علاوه بر زیرساخت های مناسب، کنترل شیوع کرونا در این کشور بود؛ اما در ایران با وجود زحمات زیادی که کادر درمان و جامعه پزشکی کشیده اند، نرخ ابتلا همچنان بالا و نزدیک به هشت هزار نفر در روز است. به این مورد باید مرگ ومیر روزانه نزدیک به عدد صد هم اضافه گردد تا معین گردد علاوه بر مسائلی که در عرصه دیپلماتیک بر سر راه میزبانی تیم های ایرانی قرار گرفته است، مسئله سلامت هم مورد مهمی است که شاید خودش دست کمی از دو اتفاق قبلی نداشته باشد.

حالا با کنار هم چیدن همین سه فاکتور عمده، فاکتور هایی که نه فدراسیون فوتبال و نه محمدجواد ظریف در آن نقشی داشته اند، معین است که دریافت میزبانی ولو برای بازی های متمرکز بین چند تیم کار بسیار دشواری است. این دشواری البته به معنای نشدن نیست، چون همان طور که عزیزی خادم به درستی به این نتیجه رسیده که حل این مشکل از جهت دیپلماسی حاصل می گردد، جواد ظریف هم به خوبی می داند که شاید این امر بهانه ای برای حل وفصل کردن بخشی از مسائل به وجود آمده با کشور های همسایه و البته عربستان باشد. اینکه این بار دیپلماسی فوتبال به کار بیاید یا نه، موضوعی است که فقط به چند هفته زمان احتیاج دارد.