چگونه نقدی حرفه ای و بی طرفانه درباره یک فیلم یا سریال بنویسیم؟ راهنمای روزنامه نگاران آنلاین - وبلاگ راضانی

مسئله دیگر، نحوه ارائه زیبایی شناسی سینمایی (Cinematic Aesthetics) به مخاطبانی است که آشنایی کمتری با نقد هنری دارند، بدون اینکه از بالا به آن ها نگاه کنیم. اینجاست که مهارت نویسندگی و توانایی همراه کردن مخاطب اهمیت پیدا می نماید. یکی از اشتباهات رایج در نقد فیلم، استفاده بیش از حد از اصطلاحات پیچیده است که باعث می گردد خواننده احساس کند از او فاصله گرفته ایم. به همین علت، ضروری است که زبانی شفاف و درعین حال حرفه ای داشته باشیم. علاوه بر این، سایت های نقد معتبر مانند روتن تومیتوز (Rotten Tomatoes) و متاکریتیک (Metacritic) منابع خوبی برای آنالیز نظرات مختلف هستند، اما آیا همیشه قابل اعتمادند؟ در ادامه، به آنالیز چند نکته کلیدی در نقد فیلم و سریال می پردازیم که می توانند به روزنامه نگاران آنلاین یاری نمایند تا نقدهای متعادل و مجذوب کنندهی بنویسند.

1- نقد فیلم باید فراتر از سلیقه شخصی باشد، اما نظر نویسنده نیز مهم است

یکی از اشتباهات رایج در نقد فیلم، تبدیل آن به یک یادداشت شخصی درباره علاقه یا عدم علاقه به فیلم است. در حالی که بیان احساسات نویسنده مهم است، نقد فیلم (Film Criticism) باید بر پایه تحلیل و استدلال شکل بگیرد. این به معنای آنالیز عناصری مانند فیلمنامه (Screenplay)، کارگردانی (Direction)، فیلمبرداری (Cinematography)، و تدوین (Editing) است. یک نقد حرفه ای، فیلم را در چارچوب استانداردهای سینمایی ارزیابی می نماید، نه صرفاً براساس این که نویسنده آن را دوست دارد یا نه. درعین حال، نقد نباید خشک و بدون احساس باشد، بلکه می توان آن را با تجربه های شخصی نویسنده ترکیب کرد تا خواننده بهتر با آن ارتباط برقرار کند. ایجاد تعادل بین نظر شخصی و تحلیل منطقی، باعث می گردد که نقد هم معتبر باشد و هم مجذوب کننده.

2- استفاده از اصطلاحات پیچیده سینمایی باید با شرح همراه باشد

یکی از چالش های نوشتن نقد فیلم این است که چگونه درباره تکنیک های سینمایی صحبت کنیم بدون اینکه خواننده را گیج کنیم. بسیاری از مخاطبان نقدهای فیلم، آشنایی تخصصی با مفاهیمی مانند میزانسن (Mise-en-scène)، کادربندی (Framing)، یا نورپردازی (Lighting) ندارند. اگر در نقد از این اصطلاحات استفاده می گردد، باید همراه با شرحی ساده باشد که به مخاطب در درک آن یاری کند. هدف از نقد فیلم، آموزش نیست، اما نباید طوری نوشته گردد که فقط منتقدان حرفه ای آن را درک نمایند. استفاده از مثال های تعیین از خود فیلم می تواند به فهم بهتر این مفاهیم یاری کند. رجحانن نقدها، آن هایی هستند که اطلاعات نوی به مخاطب می دهند بدون اینکه او را سردرگم نمایند.

3- نقد فیلم باید داستان را آنالیز کند، اما بدون اسپویل کردن آن

یکی از سخت ترین بخش های نقد فیلم، آنالیز داستان بدون لو دادن اتفاقات مهم آن است. بسیاری از مخاطبان نقدها را قبل از تماشای فیلم می خوانند تا بدانند آیا ارزش تماشا دارد یا نه، بنابراین نباید لحظات کلیدی داستان را فاش کرد. درعین حال، نقد نباید به خلاصه داستان (Plot Summary) تبدیل گردد و باید تحلیلی فراتر از توصیف ساده وقایع داشته باشد. راه حل مناسب این است که به جای پرداختن به جزئیات داستانی، به ساختار روایی (Narrative Structure) و نحوه روایت (Storytelling) پرداخته گردد. مثلا می توان درباره این که فیلم چگونه با زمان بازی می نماید یا شخصیت ها چگونه توسعه پیدا می نمایند صحبت کرد، بدون اینکه جزئیات خاصی را فاش کنیم. این کار باعث می گردد که خواننده هم به درک بهتری از فیلم برسد و هم تجربه تماشا آن برایش خراب نگردد.

4- نقد فیلم نباید از بالا به مخاطب نگاه کند، بلکه باید او را همراه کند

بعضی از نقدهای فیلم طوری نوشته می شوند که انگار نویسنده از موضع رجحان با مخاطب صحبت می نماید. این رویکرد نه تنها باعث می گردد که نقد خواندنی نباشد، بلکه می تواند مخاطب را از تعامل با آن منصرف کند. یکی از راه های جلوگیری از این مشکل، نوشتن نقد با زبانی روان و درگیرنماینده است که حس مکالمه را به خواننده منتقل کند. استفاده از لحن مکالمه ای در کنار تحلیل های حرفه ای، به مخاطب یاری می نماید که احساس کند بخشی از این بحث است. نقد فیلم زمانی تأثیرگذارتر است که خواننده را درگیر کند و او را به تفکر درباره فیلم وادار کند.

5- سایت های نقد معتبر مفید هستند، اما همیشه نباید به آن ها تکیه کرد

بسیاری از منتقدان از سایت هایی مانند روتن تومیتوز (Rotten Tomatoes)، متاکریتیک (Metacritic) و IMDb برای آنالیز نمرات فیلم ها استفاده می نمایند. این سایت ها منبع خوبی برای تماشا بازخوردهای کلی درباره یک فیلم هستند، اما نباید جایگزین تحلیل شخصی شوند. گاهی اوقات فیلمی که نمرات پایینی دارد، می تواند اثری با ارزش هنری بالا باشد، و برعکس، فیلمی با امتیاز بالا ممکن است همه را راضی نکند. بعلاوه، نمره دهی این سایت ها اغلب تحت تأثیر فاکتورهایی مانند محبوبیت، سوگیری های فرهنگی و نظر مخاطبان عمومی قرار گرفته است. نقد خوب باید علاوه بر آنالیز نظرات منتقدان دیگر، یک تحلیل مستقل ارائه دهد که فقط متکی به امتیازات دیگران نباشد. این کار باعث می گردد نقد شما هویت خاص خود را داشته باشد و صرفاً یک بازنشر از نظرات عمومی نباشد.

6- نقد فیلم باید زمینه و ژانر اثر را در نظر بگیرد

یکی از اشتباهات رایج در نقد فیلم این است که بدون در نظر گرفتن ژانر (Genre) و هدف فیلم، آن را قضاوت کنیم. برای مثال، یک فیلم کمدی (Comedy) را نباید با همان معیارهایی نقد کرد که یک فیلم درام (Drama) یا علمی تخیلی (Sci-Fi) را مورد آنالیز قرار می دهیم. هر ژانر قوانین و انتظارات خاص خود را دارد، و نقد خوب باید این چارچوب را در نظر بگیرد. فیلم های اکشن (Action) لزوماً نیازی به دیالوگ های عمیق ندارند، همان طور که فیلم های هنری (Art-House Films) لزوماً نیازمند ضرب آهنگ سریع نیستند. یک منتقد حرفه ای، پیش از هر چیز باید بفهمد که فیلم سعی دارد چه کاری انجام دهد و آیا در رسیدن به این هدف پیروز بوده است یا نه. نقد یک فیلم ترسناک (Horror) نباید به این علت منفی باشد که خیلی ترسناک بود، بلکه باید آنالیز کند که آیا فیلم در ژانر خودش به خوبی عمل نموده است یا نه. تحلیل فیلم باید همیشه با توجه به انتظارات آن ژانر و مخاطبان هدف آن نوشته گردد.

7- استفاده از مقایسه با فیلم های دیگر می تواند به درک بهتر نقد یاری کند

گاهی اوقات، شرح دادن نقاط قوت و ضعف یک فیلم به تنهایی سخت است، اما مقایسه آن با فیلم های مشابه می تواند به مخاطب یاری کند. برای مثال، اگر فیلمی مانند تنت (Tenet) را آنالیز می کنید، می توانید آن را با دیگر آثار کریستوفر نولان (Christopher Nolan) مقایسه کنید تا نشان دهید چگونه در سبک و روایت تفاوت یا شباهت دارد. مقایسه یک فیلم با اثر دیگری که مخاطبان با آن آشنایی دارند، به آن ها یاری می نماید تا راحت تر درک نمایند که فیلم نو چه ویژگی هایی دارد. البته، این مقایسه نباید تبدیل به یک قیاس ناعادلانه گردد؛ هر فیلم باید در چارچوب خودش آنالیز گردد. مقایسه باید با ارائه دلایل تعیین و منطقی انجام گردد، نه صرفاً برای تخریب یا بزرگ نمایی یک فیلم. بعلاوه، مقایسه فیلم با آثار کلاسیک می تواند دید بهتری درباره کیفیت آن ارائه دهد.

8- یک نقد خوب باید به جزئیات فنی فیلم توجه داشته باشد، نه فقط داستان آن

بسیاری از نقدهای فیلم صرفاً بر داستان (Plot) تمرکز دارند، در حالی که جنبه های فنی سینما نیز اهمیت زیادی دارند. مواردی مانند فیلمبرداری (Cinematography)، نورپردازی (Lighting)، تدوین (Editing)، طراحی صدا (Sound Design) و موسیقی متن (Film Score) می توانند به همان مقدار که داستان اهمیت دارد، در پیروزیت یک فیلم نقش داشته باشند. برای مثال، یک فیلم ممکن است داستان ساده ای داشته باشد، اما با استفاده از فیلمبرداری خاص یا جلوه های بصری (Visual Effects) خلاقانه، به یک اثر شاخص تبدیل گردد. بعضی از فیلم ها مانند مد مکس: جاده خشم (Mad Max: Fury Road) بیشتر به علت سبک بصری و طراحی صحنه شناخته می شوند تا داستان پیچیده. نقدی که تنها به داستان توجه کند و این جنبه ها را نادیده بگیرد، تصویری ناقص از فیلم ارائه خواهد داد. بنابراین، آنالیز دقیق عناصر فنی به مخاطب یاری می نماید تا فیلم را از زوایای مختلف درک کند.

9- تحلیل شخصیت ها و بازیگری نقش مهمی در نقد فیلم دارد

یکی از بخش های مهم در نقد فیلم، آنالیز شخصیت ها (Characters) و نحوه اجرای آن ها به وسیله بازیگران (Acting) است. بعضی فیلم ها ممکن است داستان پیچیده ای نداشته باشند، اما بازی های قدرتمند آن ها را به آثار ماندگاری تبدیل کند. برای مثال، فیلم جوکر (Joker - 2019) شاید از نظر ساختار داستانی چیز نوی ارائه ندهد، اما بازی خواکین فینیکس (Joaquin Phoenix) به آن عمق ویژه ای بخشیده است. منتقدان باید به این نکته توجه نمایند که آیا شخصیت ها به خوبی پرداخته شده اند یا نه، و آیا بازیگران توانسته اند این نقش ها را به درستی اجرا نمایند. تحلیل زبان بدن، تغییرات احساسی و سبک بازیگری (Method Acting vs. Classical Acting) می تواند به نقد عمق بیشتری بدهد. بعلاوه، آنالیز تعامل بین شخصیت ها و دیالوگ ها (Dialogue) می تواند نشان دهد که فیلمنامه تا چه حد در خلق شخصیت های باورپذیر پیروز بوده است.

10- نقد خوب باید خواننده را به تعامل و تفکر وادار کند

نقد فیلم نباید فقط گزارشی از ویژگی های فیلم باشد، بلکه باید خواننده را به فکر کردن و تعامل (Engagement) با اثر و نویسنده تشویق کند. یکی از راه های انجام این کار، مطرح کردن سؤالاتی در سرانجام نقد است که مخاطب را به بحث و گفتگو دعوت کند. برای مثال، اگر فیلمی درباره موضوعی بحث برانگیز باشد، می توان از خوانندگان خواست که دیدگاه خود را درباره پیغام فیلم به اشتراک بگذارند. بعلاوه، منتقد می تواند از خوانندگان بخواهد که تجربه شخصی خود را درباره فیلم بیان نمایند و بگویند که چه چیزی در فیلم برایشان مجذوب کننده بوده است. یک نقد تأثیرگذار باید علاوه بر ارائه تحلیل، راهی برای ایجاد گفت وگو بین نویسنده و مخاطبان ایجاد کند. به این ترتیب، نقد نه تنها خواندنی خواهد بود، بلکه یک تجربه تعاملی برای خوانندگان ایجاد می نماید.