مقبره ی صوفی ملالهدوست - وبلاگ راضانی

شهر فنوج در جنوب غربی بلوچستان و جزو شهرستان نیکشهر است که در دویست کیلومتری جنوب شهرستان ایرانشهر و پانصد و پنجاه کیلومتری مرکز استان واقع شده است و فاصله آن تا مرکز شهرستان نیکشهر صد و چهل کیلومتر است. ارتفاع میانه آن از سطح دریا صد و هشتاد و پنج متر است و سی و چهار هزار نفر جمعیت مرکزی و حومه دارد و چهل درصد کل جمعیت آن جوان محسوب می گردد. مسجد جامع این شهر در فهرست آثار تاریخی شهر واقع شده است.

تعداد کلمات: 1034 کلمه / تخمین زمان مطالعه: 4 دقیقه

نویسنده: امین رضا کمالیان

نام: صوفی ولی ملالهدوست/ نشانی: شهرستان نیکشهر، بخش فنوج، شهر فنوج، خیابان الزهراء/ تاریخ نخستین بنا: قرن 12 هجری/ دایر/ مدیریت: مردمی

موقعیت مقبره

کشاورزی در آن رونق زیادی دارد و کارگران فصلی را در گذشته از منطقه ها دیگر جذب می کرده است. این شهر در فهرست شهرهای تاریخی کشور جای دارد و از شهرهای قدیمی جنوب بلوچستان است که در سر راه کاروان های تجاری از سواحل دریای عمان به خصوص بندر تجاری- تاریخی جاسک و بشاگرد به شمال استان قرار داشته است. آثار و سفال های به جا مانده در قلعه معروف به بزرگان و پشت قلعه که از زمان ایران باستان از گذشته ای پررونق و تمدنی کهن در جیرفت و جنوب کرمان و هرمزگان می دهد. نقاشی های یافت شده در کوه های اطراف و همچنین سنگ نبشته ها و غارهای منقش به طرح های باستانی و گورهای باستانی غیراسلامی یافت شده در دامنه سفیدکوه نیز گواه بر این ادعاست. مسجد جامع و قلعه کلایان مشرف به رودخانه بزرگ زوار و خزانوک نیز از میراث گذشتگان این شهر است.

مقبره صوفی ملالهدوست (به معنی الله دوست) در ابتدای وردی شهر فنوج از طرف اسپکه است. دسترسی به مقبره از خیابان اصلی مرکز الزهراء با توجه به نبودن دیوار و حصار آسان است. فاصله مقبره تا خیابان اصلی در حدود سیصد متر و راستا آن خاکی است.

تاریخچه مقبره

نام و نشان صاحب مقبره:

اطلاعات مدونی درباره صوفی ملالهدوست در دست نیست. به گفته راویان محلی، ملالهدوست که فردی با کرامات بوده است به فنوج مهاجرت می کند و پس از مدتی بر اثر بیماری دار فانی را وداع می گوید. اهالی فنوج وی را در این مکان دفن می کنند و بر بالای این قبر اتاقی از خشت و گل می سازند.

ب) سابقه بنا و حدود و ثغور آن:

بنا به اظهارات راویان محلی، قدمت مقبره به سیصد سال قبل بازمی گردد و مقبره در گذشته سقفی گنبدی شکل داشته که بر اثر عوامل طبیعی (باد، باران و ...) تخریب شده و هم اکنون فقط دیواره تخریب شده آن به جای مانده است. این مقبره در فاصله سیصد متری از خیابان اصلی شهر، در وسط محوطه آرامستان (قبرستان) قرار گرفته و صد و پنجاه متر تا نخلستان، که در ضلع جنوبی آن واقع شده است فاصله دارد. این مقبره در شمال غربی مقبره شیخ هیبتان واقع شده است.

محوطه و معماری کنونی مقبره

مقبره شامل اتاق مخروبه ای به شکل مستطیل و به مساحت بیست مترمربع از خشت و گل است که هشتاد درصد آن تخریب شده و فقط دیوار دور تا دور آن به ارتفاع یک متر و پنجاه سانتی متر به جای مانده است. در قسمت های جنوبی و شرقی مقبره دو پنجره به ابعاد بیست سانتی متر در سی سانتی متر به صورت هلالی دیده می گردد که گویا با نشست دیوارها، این پنجره ها به نزدیک کف مقبره رسیده اند و هم اکنون به عنوان شمعدان از آنها استفاده می گردد. کف مقبره خاکی و قبری سیمانی به ابعاد یک متر و هشتاد سانتی متر در یک متر و ده سانتی متر در وسط آن قرار گرفته و ارتفاع قبر از سطح زمین ده سانتی متر است. در حال حاضر، مقبره در ندارد و در چوبی آبی رنگ فرسوده ای به ابعاد یک متر و پنجاه در پنجاه سانتی متر در داخل مقبره واقع شده است که به دیوار تکیه داده شده است. شاید در گذشته همین، در ورودی مقبره بوده است.

توضیحات تکمیلی و ملاحظات

زائران:

زائران این مکان از اهالی محلی فنوج و ساکنان روستاهای اطراف هستند. بیشتر این افراد به مزار اهل قبور خود می آیند و بر سر تربت صوفی هم فاتحه می خوانند.

نذورات:

طبق گفته ساکنان محلی، افرادی که حاجاتی دارند به نیت نام ملالهدوست نذری را بین فقرا و نیازمندان تقسیم می کنند. این نذر قبلاً به صورت قربانی احشام بوده است.

موقوفات:

زمینی که مقبره در آن قرار گرفته قبرستان قدیمی دهستان فنوج است.

مراسم:

در داخل مقبره در گوشه جنوب غربی آن تکه چوبی به طول دو متر به دیوار تکیه داده شده و پارچه های رنگی سفید، زرد و صورتی به آن گره خورده که بیانگر طلب یاری از صاحب مقبره در جهت رفع مسائل است.

دفن شدگان:

مقبره در قبرستان قدیمی شهر قرار گرفته است. مساحت تقریبی قبرستان در حدود سه هزار مترمربع است که در آن قبرهای قدیمی و تازه وجود دارد. در فاصله هشتاد متری ضلع غربی مقبره صوفی، محل دفن خواهر ملالهدوست است که بزرگ نام داشته است. قبر خواهر شیخ قبلاً بنا نداشته و از حدود پانزده سال پیش، چهار دیوار بلوکی را فردی از اهالی روستا در اطراف آن ساخته است. ابعاد این چهار دیوار چهار متر و پنجاه سانتی متر در سه متر و بیست سانتی متر و ارتفاع آن از سطح زمین هشتاد سانتی متر است.

در کنار قبر درختان نخل فراوانی وجود دارد که طبق باور محلی پارچه های رنگی متعددی به یکی از این درختان، که در نزدیکی قبر می باشد، گره زده شده است. براسا س اظهارات اهالی روستا، پانزده سال قبل فردی از اهالی فنوج که در حال کندن پاجوش های (نهال های درخت خرما) درختان خرمای اطراف قبر بوده، ناگهان بی هوش می گردد و به خواب می رود. در خواب شبحی را می بیند که وی را نکوهش می کند و می گوید این درختان پیش من به صورت امانت هستند. این فرد از آن روز به بعد به بیماری سختی دچار می گردد و اطباء از معالجه وی عاجز می مانند. سپس شخصی از خویشاوندان وی او را به کنار مقبره می آورد و دور قبر می چرخاند و از کار وی طلب بخشش می کند. این فرد در همان روز بهبود می یابد و به جبران خطایش این دیوار بلوکی را بنا می کند و هر جمعه نیز در این مکان مشک و عود می سوزاند.

از قبور دیگر، ساختمانی نیمه ساخته از مصالح آجر و سیمان به مساحت شانزده متر در فاصله سیصد متری از مقبره صوفی ملالهدوست است که متعلق به شخصی به نام صوفی هیبتان است. وی فردی متدین و مورد احترام مردم فنوج بوده که پس از فوت در این مکان به خاک سپرده شده است. بنا به گفته راویان محلی این قبر در گذشته دارای ساختمانی مستطیل شکل با دیواره هایی از خشت و گل و با سقفی گنبدی بوده که با گذشت زمان تخریب شده است.

در سال های 1376-1377ش به همت ساکنان محلی، دیواری آجری به ارتفاع دو متر بر روی قبر صوفی هیبتان ساخته شده است. این مکان در حال حاضر در ندارد و فاصله آن تا کنار خیابان اصلی یک متر است.

متولیان و خادمان:

این مقبره متولی یا خادمی ندارد و شاید یکی از دلایل تخریب آن نداشتن متولی بوده است.

راویان محلی:

مراد محمد لاشاری؛ همایون امیری

تحقیق میدانی:

1388/11/7

منبع مقاله: کمالیان، امین رضا؛ (1390)، شماری از مقبره های استان سیستان و بلوچستان شهرستان های ایرانشهر، تهران: بنیاد ایران شناسی، چاپ اول.

مطالب مرتبط

مقبره ی بی بی مرتضی علی

مقبره ی پیر زیارتجاه

تخت فولاد اصفهان؛ آرامگاه بزرگان جهان تشیع