خانواده های مثلثی و عارضه های تک فرزندی - وبلاگ راضانی

زمان هرچه جلوتر می رود، خانواده ها کوچک تر می شوند و حتی کمتر از قبل خانواده نو شکل می گیرد. این را روند کاهشی آمار های ازدواج در کشور و میل فزاینده به تجرد به خوبی نشان می دهد همان طور که آمار ها کوچک تر شدن خانواده ها را نیز به روشنی روایت می نماید. بخشی از خانواده های ایرانی به قدری کوچک شده اند که کارشناسان آن را به شکل یک مثلث توصیف می نمایند، مثلثی با سه ضلع که شامل پدر و مادر و یک فرزند است. بحث بر سر تک فرزندی است که طبق آمار های رسمی حداقل بر سر یک چهارم خانواده های کشور سایه انداخته است.

بر اساس آمار استخراج شده از آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن، 25 درصد خانواده های ایرانی سه نفره و 17درصد آن ها فقط دو نفر هستند که اگر با هم جمع زده شوند دو یا سه نفره بودن بیش از 40 درصد خانواده های کشور را روایت می نمایند. البته طبق آمار های رسمی همچنان غلبه با خانواده های چهارنفره است؛ چرا که 27درصد خانوار ها هنوز چهارعضو دارند، ولی نکته اساسی این است که حدود40 درصد خانواده های ایرانی دو تا چهار نفره هستند یعنی خانواده هایی کوچک که در بخش بزرگی از آن ها تک فرزندی رواج دارد.

دردانه بودن بچه ها در خانواده ارتباط مستقیمی با چالش افزایش سالمندی و پیری جمعیت در کشورمان دارد، همان چالشی که کارشناسان درباره اش از سال ها قبل هشدار داده و رئیس انجمن علمی طب سالمندان نیز آن را با عدد و رقم به طرزی ملموس ترسیم نموده است.

به گفته وی، حدود 10درصد جمعیت کشور را سالمندان تشکیل می دهند که نسبت به 40سال قبل دو برابر شده در حالی که دو برابر شدن جمعیت سالمندی بعدی، یعنی از10 به 20درصد فقط 20سال طول خواهدکشید. نکته این است که بخشی از این سالمندان افرادی هستند که هیچ گاه ازدواج ننموده و در حال تجرد به پیری رسیده اند؛ جمعیتی که به گفته رئیس انجمن علمی طب سالمندان اکنون 80هزار نفر را شامل می گردد، ولی در آینده نزدیک به حدود 2.5 تا سه میلیون نفر می رسد.

مصائب تک بودن

هرگاه پرونده تک فرزندی روی میز مباحثه قرار می گیرد، به سرعت پای تنگنا های مالی و مالی به میان کشیده می گردد. البته اقتصاد نقشی معین نماینده دارد، ولی اهل فن می پرسند چرا در خانواده هایی که در سطوح بالای مالی و اجتماعی قرار دارند، تک فرزندی باز هم دیده می گردد؟ به همین علت است که صالح قاسمی نویسنده و پژوهشگر تحولات جمعیت ایران و دنیا، مخاطبان را به اندیشه ورزی بدون تعصب درباره چند سؤال دعوت می نماید. او می پرسد با توجه به آمار حدود 15 درصدی خانوار های یک نفره، روند فزاینده تجرد قطعی میان دختران (تحصیلنموده و شاغل) و همین طور شیوع الگوی تجرد اختیاری آیا تحصیلات، اشتغال و استقلال مالی آقایان و بانوان آن ها را به ازدواج و فرزندآوری متمایل و نزدیک تر می نماید یا بی میل تر و دورتر؟ البته شاید نتوان به این پرسش از زبان تک تک افراد پاسخ داد و به جوابی واحد نیز رسید، اما به احتمال زیاد ارتقای تحصیلات اشتغال و استقلال مالی با مقدار میل به فرزندآوری و بسنده کردن به یک فرزند، رابطه دارد.

با این حال، اما اکرم حمزه لوئیان، کارشناس مسئول جمعیت و باروری سالم معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اراک (آن طور که خبرگزاری صدا وسیما گزارش داده) ناآگاهی از پیامد های تک فرزندی را مهم ترین علت رواج این پدیده در کشورمان می داند؛ پدیده ای که به تعبیر او به حرکت جمعیت به سمت پیری و کاهش فضای جوان و شاداب در جامعه منجر می گردد و چرخ فراوری و اقتصاد را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. اما این فقط یک روی ماجراست؛ چرا که مصائب تک فرزندی بیش از این نکات است. یکی از این دشواری ها همان است که اکرم حمزه لوئیان می گوید: شکل گرفتن ارتباطات بسیار محدود و زایش سیستمی مثلثی در خانواده.

سایر پیامد های منفی تک فرزندی از زبان صابر جباری، سرپرست اداره جوانی جمعیت وزارت بهداشت نیز به این قرار است: بچه ها تک، احساس تنهایی می نمایند و، چون خواهر و برادر ندارند نمی توانند با دیگران تعامل نمایند. از آنجا که آن ها کمتر با بچه ها و بیشتر با بزرگسالان ارتباط دارند نمی توانند آن گونه که ضروری است بچگی نمایند، پس از نظر روان شناختی دچار اختلال می شوند. بعلاوه تک فرزند ها برای بهتر بودن در همه فعالیت ها، تحت فشار بیشتری هستند ضمن این که به واسطه دلواپسی های بیش از حدی که والدین برای محافظت از آن ها دارند، آزادی های ضروری شان را از دست می دهند. این بچه ها درعین حال به علت ارتباط نداشتن با خواهر و برادر با دوستان خیالی بازی می نمایند و تمایل بیش از حد به اسباب بازی و حیوانات نشان می دهند.

مصائب تک فرزندی

در کنار مرور آنچه که رفت، شنیدن چنین جملاتی از زبان کارشناسان نیز یاس آور است: با توجه به زیاد شدن امید به زندگی، تک بچه ها نمی توانند به راحتی همه مسئولیت نگهداری از پدر و مادر مسن خود را قبول نمایند بنابراین احتیاج به خانه ها و محل های نگهداری سالمندان افزایش می یابد. این گفته اکرم حمزه لوئیان است که بخشی از حقیقت تک فرزندی را برای والدین رو می نماید.

صابر جباری، اما به ابعاد بیشتری اشاه می نماید و بحث را از فرزندسالاری تا زمان از دست دادن تک فرزند برای پدر و مادر ها توضیح می دهد: در خانواده های تک فرزند بیش از حد به خواسته ها و مطالبات فرزند توجه شده و اغلب در برآوردن خواسته ها افراط و زیاده روی مشاهده می گردد که فشار مضاعفی را برای والدین به همراه دارد که می تواند سلامت جسم و روان آن ها را به خطر بیندازد. بعلاوه اگر زمانی مرگ باعث جدایی تک فرزند از والدینش گردد، تبعات منفی از دست دادن تک فرزند بر جنبه های مختلف سلامت جسمی و روانی والدین از جمله ابتلا به افسردگی و بیماری های مزمن بسیار بیشتر از خانواده های چندفرزند خواهد بود.

با توجه به این نکات که همه آن ها تجربه هایی آزموده شده اند. ضروری به نظر می رسد تصمیم گیران، تصمیم سازان و برنامه ریزان کشور، آینده نگرانه و موشکافانه وارد چالش تک فرزندی شوند تا ضمن شناسایی ریشه های این پدیده، راه هایی عملی برای تغییر الگوی فرزندآوری و ایجاد تغییرات در رفتار های باروری را به جامعه ارائه نمایند.

منبع: جام جم

خبرنگاران وب گردی وبگردی